Tuyên bố mất tích là thủ tục pháp lý, theo đó Tòa án có thể ra quyết định tuyên bố một người đã mất tích nếu người đó đã biệt tích hai năm liền trở lên mà không có tin tức xác thực về việc còn sống hoặc đã chết. Thủ tục này yêu cầu người có quyền và lợi ích liên quan phải nộp đơn lên Tòa án, kèm theo các chứng cứ đã áp dụng biện pháp tìm kiếm thông tin nhưng không có kết quả

Trong thực tế, có những trường hợp một cá nhân rời khỏi nơi cư trú, không có tin tức trong thời gian dài, gây khó khăn cho việc giải quyết quan hệ tài sản, hôn nhân, thừa kế, nghĩa vụ. Để bảo đảm sự ổn định xã hội, pháp luật đặt ra cơ chế Tòa án tuyên bố một người mất tích, qua đó xác lập tình trạng pháp lý đặc biệt cho người đó, đồng thời thiết lập cơ chế quản lý tài sản, bảo vệ quyền lợi của những người liên quan.

Căn cứ pháp lý: Điều 68, 69, 70 Bộ Luật dân sự năm 2015; Điều 387, 388, 389, 390 Bộ Luật tố tụng dân sự năm 2015.

Điều kiện tuyên bố một người mất tích?

Để tuyên bố một người mất tích cần đáp ứng đủ 3 điều kiện sau:

• Thời gian biệt tích: Người đó biệt tích 2 năm liền trở lên. Tính từ ngày có tin tức cuối cùng; nếu không xác định được thì tính từ ngày người đó vắng mặt.
• Không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết. Nếu có thông tin nhưng không chắc chắn thì chưa đủ điều kiện, phải là tình trạng mất liên lạc hoàn toàn.
• Đã thực hiện việc tìm kiếm theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự.
• Tòa án đã thông báo công khai (niêm yết, báo chí, phương tiện truyền thông…) nhưng không có kết quả.

Các điều kiện này đảm bảo sự thận trọng tối đa vì tuyên bố mất tích ảnh hưởng lớn đến quyền nhân thân (hôn nhân, thừa kế) và tài sản của cá nhân.

Trình tự thủ tục tuyên bố một người mất tích?

Hồ sơ yêu cầu tuyên bố một người mất tích tại tòa án theo Điều 387 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015,

• Đơn yêu cầu tuyên bố mất tích.
• Tài liệu, chứng cứ chứng minh người đó đã biệt tích 2 năm liên tục.
• Giấy tờ chứng minh đã thực hiện việc thông báo tìm kiếm (ví dụ: quyết định thông báo tìm kiếm người vắng mặt tại nơi cư trú)

Quy trình tuyên bố mất tích tại tòa án?

Bước 1: Nộp đơn yêu cầu:

Người có quyền nộp đơn yêu cầu mất tích: vợ, chồng, cha mẹ, con, người thân thích, người có quyền lợi liên quan (chủ nợ, đối tác hợp đồng…).

Nơi nộp: Tòa án nhân dân khu vực nơi người đó cư trú, thường trú cuối cùng.

Bước 2: Thụ lý đơn:

Tòa án tiếp nhận, xem xét hồ sơ yêu cầu tuyên bố mất tích của người có quyền lợi liên quan và ra quyết định tuyên bố một người mất tích theo quy định của pháp luật, sau khi đã xác định đủ điều kiện và thực hiện đầy đủ thủ tục thông báo, tìm kiếm theo quy định

Bước 3: Ra quyết định thông báo tìm kiếm:

Tòa án thông báo công khai tại nơi cư trú, trên báo, đài, cổng thông tin điện tử. Niêm yết tại UBND cấp xã, nơi làm việc cuối cùng của người đó.

Bước 4: Thông báo tìm kiếm:

Ít nhất 4 tháng kể từ ngày thông báo lần đầu. Trong thời gian này, nếu có tin tức thì sẽ đình chỉ thủ tục; nếu không có tin tức sẽ chuyển sang giai đoạn xét đơn.

Bước 5: Phiên họp xét đơn:

Hết thời hạn thông báo, Tòa án mở phiên họp, xem xét hồ sơ, chứng cứ, ý kiến của người liên quan.

Bước 6: Ra quyết định tuyên bố mất tích

Nếu đủ điều kiện, Tòa án ra quyết định tuyên bố mất tích. Đồng thời chỉ định người quản lý tài sản của người mất tích. Thủ tục tố tụng bảo đảm tính công khai – minh bạch – thận trọng, tránh trường hợp tuyên bố sai.

Bước 7: Gửi quyết định và ghi chú:

Quyết định tuyên bố mất tích được gửi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người bị tuyên bố mất tích để ghi chú theo quy định của pháp luật hộ tịch.

Cơ quan có thẩm quyền tuyên bố một người mất tích?

Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết tuyên bố một người mất tích. Cụ thể là tòa án nhân dân khu vực nơi người đó cư trú cuối cùng.

Thời gian tuyên bố một người mất tích?

• Điều kiện thời gian: ít nhất 02 năm biệt tích liên tục.

• Thời gian thủ tục tố tụng: thêm ít nhất 4 tháng để thông báo tìm kiếm.

Tổng cộng: để có quyết định tuyên bố mất tích thường ít nhất 2 năm 4 tháng kể từ khi người đó vắng mặt.

Quản lý tài sản của người mất tích?

Người quản lý tài sản: Do Tòa án chỉ định trong quyết định tuyên bố mất tích.

Ưu tiên: vợ/chồng, cha mẹ, con, người thân thích khác; nếu không có Tòa án chỉ định cá nhân hoặc pháp nhân khác.

Quyền nghĩa vụ của người quản lý tài sản?

• Bảo quản, giữ gìn tài sản.
• Thanh toán nợ, nghĩa vụ tài sản của người mất tích từ chính tài sản đó.
• Quản lý vì lợi ích của người mất tích, không được sử dụng vào mục đích cá nhân.
• Báo cáo với Tòa án, người có quyền lợi liên quan khi được yêu cầu.
• Nếu làm mất mát, hư hỏng tài sản hoặc sử dụng sai thì phải bồi thường.

Hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người mất tích?

•  Về nhân thân: vợ/chồng của người mất tích có quyền yêu cầu Tòa án cho ly hôn.

•  Về tài sản: được quản lý bởi người do Tòa án chỉ định.

•  Về quan hệ pháp luật khác: quan hệ dân sự, hôn nhân, thừa kế có thể tạm thời dừng hoặc phát sinh quyền mới (ví dụ ly hôn, phân chia thừa kế tạm thời).

•  Nếu sau đó người mất tích trở về hoặc có tin tức xác thực là còn sống Tòa án phải hủy bỏ quyết định tuyên bố mất tích, khôi phục quyền nhân thân, giao trả tài sản (nếu còn).

Bảng so sánh

Mục Lục [Ẩn]